Çocuklarda Endokrin Sorunlar

Çocuklarda Endokrin Sorunlar

Endokrin sorunlar, büyüme bozuklukları ve hormonların fazla veya eksik salgılanmasına bağlı olarak gelişen hastalıkları içermektedir.

Prof. Dr. Oya Ercan
Çocuk Endokrinolojisi Uzm.

Çocuklarda endokrin hastalıkların taramasında aynı günde birkaç kez kan alımı gerektiren”dinamik” testler vardır.

Sık uygulanan dinamik testler aşağıda sıralanmıştır:
Büyüme hormonu salgısı ölçümü için yapılan ikinci testtir. Çocuğa büyüme hormonu salgısını uyaran bir hap içirilerek yapılır. Bu ilaç tansiyon düşüklüğüne yol açabildiğinden test sırasında sık sık tansiyon ölçümü yapılır. İlaç içildikten 5 saat sonra bu etki de kaybolmuş olur.
Klonidin uyarı testi tüm dünyada uygulanan protokole uygun olarak 150 dakika sürecek şekilde yapılmalıdır. Bu test protokole uygun olarak yapılmazsa büyüme hormonu eksikliği olmayan çocukta büyüme hormonu eksikliği varmış gibi gözükür. Bu da çocuğun gereksiz yere tedavi edilmesine yol açar.

İkinci test olan klonidin uyarı testine de yetersiz yanıt alındığı takdirde büyüme hormonu yetersizliği tanısı konur ve çocuğa büyüme hormonu tedavisi başlanabilir. Büyüme hormonu tedavisinin gerekliliği ortaya konulmadıkça çok özel durumlar haricinde, tedavisi uygulanmaz. Gerekliliği ancak bu testler ile ortaya konulabilir.

Büyüme hormonu tedavisine başlanmadan önce test sürecinin yaşanması şarttır.
-Tiroid fonksiyonunun değerlendirilmesi için, TRH uyarı testi

-Ergenlik değerlendirilmesi için, LHRH uyarı testi

-Böbrek üstü bezinin fonksiyonunun değerlendirilmesi için, ACTH uyarı testi

-Şeker metabolizmasının değerlendirilmesi için, Şeker yükleme testi (insulin düzeyleri ile birlikte)

-Çok su içme durumunda, Susuzluk testi

-İdrarı yoğunlaştırıcı hormonun etkisinin ölçmek için, Desmopressin testi

-Kortizol fazlalığı durumunda, Deksametazon supresyon testi

-Erbezlerinin fonksiyonunun değerlendirilmesi için, Pregnil uyarı testi 1

-Büyüme hormonunun etkisinin ölçülmesi için, IGF-1 jenerasyon testi

-Cinsiyeti belirlenemeyen olgularda, Pregnil uyarı testi 2

Büyüme bozuklukları
Büyüme bozuklukları boy kısalığı yanında yaşıtlarına göre kısa olma veya yeterince boy atamama ile kendini gösterebilmektedir. Büyüme hızının 4 yaşından önce yılda 7 santim, 6 yaşından önce yılda 6 santim, 6 yaş püberte arasında ise yılda 4.5 cm den daha az olması yetersiz büyümeyi gösterir.
Büyüme bozukluklarının erken tanısı açısından en iyisi, gelişmiş ülkelerde olduğu gibi, her çocuğun büyümesinin izlenmesidir, çünkü bilindiği gibi yeterli büyüme sağlığın göstergesidir ve yetersiz büyüme söz konusu olduğunda nedeni araştırılmalıdır.

Boy kısalığı veya büyüme bozukluğu nedeniyle değerlendirilen olgularda hormon eksikliğinin saptanması halinde, bu olgulara büyüme hormonu tedavisi uygulanmaktadır. Büyüme hormonu tedavisinin başarısını etkileyen en önemli faktör tedaviye gecikmeden başlanmasıdır.

Boyu ve büyüme hızı normal olan çocuk erişkin olarak kısa kalabilir mi?
Bir çocuk yeterli hızda büyüdüğü, hatta yaşıtlarına göre uzun boylu olduğu halde erişkin çağında kısa kalabilmektedir. Bunda, ergenliğin erkence başlaması ya da zamanında başladığı halde hızlı seyretmesi rol oynamaktadır.

Ergenlik normalde kızlarda en erken 8 yaşını bitirip 9 yaşına basınca, erkeklerde ise en erken 9 yaşını bitirip 10 yaşına basınca başlamaktadır. “Erkence” başlaması ise kızlarda 7-8 yaş arasında, erkeklerde 8-9 yaş arasında başlaması olarak tanımlanabilir.

Kızlarda ergenlik çoğunlukla göğüs gelişmesi, daha seyrek olarak da kıllanma ile başlar. Erkeklerde ise ergenliğin ilk bulgusu erbezlerinin büyümesidir ki bu hekim tarafından ölçülerek saptanabilir. Kıllanma ve peniste büyüme de erkek çocuklarda ergenliğin diğer belirtilerini oluşturur.

Klinik izlenimler ergenliğe erken değilse de erkence (7-8 yaş arası) giren kız çocuklarının bir artış gösterdiği yönündedir. Bu durum ise ergenlik döneminden önce yaşıtlarına göre uzunca boylu olan bir kız çocuğunun erişkin olarak kısa kalmasına yol açabileceğinden, ergenlik belirtileri erkence gözlendiğinde çocuğun hekim tarafından değerlendirilmesi uygun olacaktır. Aynı dönem 8-9 yaş arasındaki erkek çocuklar için de geçerlidir.

Diğer taraftan zamanında başlamış olsa da hızlı seyreden ergenlik de boyun kısa kalmasına yol açabilmektedir. Örneğin aynı yaş ve boyda ergenliğe giren iki çocuktan ergenliği hızlı seyreden seyretmeyene göre daha kısa olacaktır.

Ergenliğin zamanlamasının veya hızının erişkin boyunu olumsuz yönde etkilemesi engellenebilir mi?
Boy-ergenlik ilişkisi açısından, hiç olmazsa, kız çocuklar 8 yaşından itibaren, erkek çocuklar ise 9 yaşından itibaren büyüme ve ergenlik yönünden değerlendirilmelidir. Böylece erkence başlamış ya da zamanında başlamış ancak hızlı seyreden ergenlik nedeni ile erişkin boyunun kısa olması engellenebilecektir, çünkü erkence ergenliğin veya hızlı seyreden ergenliğin erişkin dönemde boy kısalığına yol açabileceği hekim tarafından belirlendiği takdirde ergenlik ertelenebilmektedir. Yine bu tedavinin başarısı da tedaviye erken dönemde başlanabilmesine bağlıdır.

Tiroid bezi hastalıkları
Bölümümüzde büyüme bozuklukları ve boy kısalığı yanında doğumdan hemen sonra tanınıp tedavi edilmediği takdirde zeka geriliğine yol açan “Konjenital hipotiroidizm”li olguların tanı ve tedavisi yapılmaktadır. Konjenital hipotiroidizm ülkemizde yaklaşık 3 bin’de bir doğumda rastlanan ve TSH ölçülerek yenidoğan döneminde tanınabilen bir hastalıktır. Yenidoğan döneminde dilin büyük olması, sesin kaba olması, uzayan sarılık ve kabızlık gibi belirtiler ile kendisini gösterir.

Yenidoğan döneminden sonra gözlenen tiroid bezi tembelliği veya tersine tiroid bezinin fazla çalışması da yine bu bölümümüzde ele alınmaktadır. Bu durumlar guatr’la seyredebilir. Guatr, tiroid bezinin normalden büyük olması olup, boyunda şişkinlik ile kendini gösterebilir. Tiroid bezi tembelliğinin belirtileri ağırlık artışı, fazla uyuma,üşüme ve derinin kuru ve sert olması olabilirken, tiroid bezinin fazla çalışması halinde huzursuzluk, çarpıntı, kilo kaybı ve ishal gözlenebilir.

Çocuklarda Normal Kan Basıncı Değerleri

Ergenlik bozuklukları
Ergenlik belirtilerinin küçük yaşta gözlenmesi veya gecikmesi nedeni ile müracaat eden olgular da bir diğer hasta grubumuzu oluşturmaktadır. Bu bağlamda küçük kız çocuklarında göğüs gelişmesi en sık görülen durumu oluşturmaktadır. Erkek çocuklarda ise ergenlik gecikmesi kızlara göre daha sık olarak gözlenmektedir.Bu durumda çocuğun yaklaşık 13 yaşını bitirdiği halde daha önce söz edilmiş bulunan ergenlik belirtilerinin gözlenmemesi söz konusudur. Ergenlik gecikmesinin gözlendiği erkek çocuklar bazen kısa boylu da olabilmekte, ya da bu durum boyları ve ağırlıkları yaşlarına göre normal olduğu halde penis boyutunun yeterli olmaması ile dikkat çekmektedir.

Erkek çocuklarda gögüs gelişimi
Ergenlik gelişimi normal seyrettiği halde, erkek çocuklarda göğüs gelişimi de gözlenebilmektedir. Ergenlik döneminde olan bir erkek çocukta gözlendiği takdirde normal kabul edilebilir olan bu bulgu, ergenlik döneminden önce gözlendiği takdirde mutlaka araştırılmalıdır.
Erkek çocuklarda göğüs gelişimi ergenlik döneminde başladığı takdirde çoğunlukla kendiliğinden gerilerse de, gerilememesi halinde delikanlılarda çok büyük bir sıkıntıya yol açmaktadır. Bu neden ile en iyisi göğüs gelişimi başladığında olgunun değerlendirilmeye alınmasıdır. Bu şekilde gerilememesi olası olan olgularda ilaç tedavisi yapılabilmektedir. Eğer bu şekilde zamanında müdahale edilemezse, gerilemeyen olgularda tek çare cerrahi girişim olmaktadır.

Çocuklarda diğer endokrin sorunlar
-Penisin küçük olması
Küçük yaşlardaki erkek çocuklarında bir yakınma sebebini oluşturmaktadır.
Bu durumda her iki erbezinin yerinde olup olmaması büyük önem taşımaktadır.
Erbezlerinin yerinde olmaması halinde değerlendirme 6 aylıktan itibaren,
en geç 1 yaşında yapılmalıdır.
-Özellikle genç kızlarda aşırı kıllanma ve adet düzensizliği,
-Yenidoğan bebeklerde cinsiyetin belirlenememesi,
-Şeker hastalığına bağlı olmaksızın çok su içip, çok idrar yapma,
-Kan şekerinin düşük olması,
-Kanda kalsiyum azlığı veya çokluğu ve kemik metabolizması bozuklukları

YORUMLAR

Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yukarıdaki form aracılığıyla siz yapabilirsiniz.