Unutkanlık mı Alzheimer mı? 

Günümüzde yaklaşık 55 milyon kişi demans (bunama) hastası olarak yaşamını sürdürürken, Alzheimer hastalığı en sık bunama nedeni. Son yıllarda giderek yaygınlaşan hastalık ilerleyici beyin hücre kaybı ile seyrediyor. Hastalığın evresine göre çeşitli bilişsel bozukluk, duygusal/ davranışsal değişiklik, fiziksel/ fonksiyonel gerilemelere yol açar.

Dr. Yıldız Kaya

Nöroloji Uzmanı

Alzheimer hastalığı ile normal unutkanlık arasındaki 10 önemli fark vardır. Bunama ile normal yaşlanma sürecine bağlı unutkanlığın karıştırılmaması gerekir. Hasta ve ailesinin günlük yaşantısını kabusa çevirebilen Alzheimer’a karşı toplumsal farkındalığın oluşturulmasının son derece önemlidir.

Alzheimer hastalığı görülme sıklığı ortalama yaşam süresi uzamasıyla arttı. Yapılan çalışmalar; Alzheimer hastalığının 65 yaşın üzerindeki kişilerde yüzde 3-11, 85 yaşın üzerinde ise yüzde 20-47 oranında görüldüğünü, 65 ile 85 yaşları arasında hastalığın görülme sıklığının her beş yılda bir 2 katına çıktığını ortaya koyuyor.

Türkiye’de 300 bin civarında Alzheimer hastası bulunurken, genç nüfusun giderek yaşlanacağı ülkemizde 30-40 yıl sonra en önemli sağlık sorunlarından biri haline geleceği görülüyor.

Alzheimer’ın en sık rastlanan 10 belirtisi:

Günlük yaşam aktivitelerini bozan hafıza kaybı

Özellikle hastalığın erken evresinde yakın zamanda öğrenilen bilgileri unutma en sık görülen bulgulardan biridir. Hasta önemli gün veya olayları unutur. Sürekli aynı soruları tekrarlar, bu nedenle not almaya veya yakınlarından bazı işlerini yapabilmek için yardım istemeye başlar. Yaşlanmaya bağlı hafıza bozukluğunda ise hasta bazen isim ve randevuları unutabilir fakat daha sonra bu bilgileri hatırlar.

Plan yapma ve problemleri çözmede güçlük

Kişi gereken bir işi planlama ve hesap yapmada zorluk yaşamaya başlar. Aylık parasal hesapları yönetmede zorlanır. Daha önce yapabildikleri işleri daha uzun sürede bitirir ve konsantre olmakta zorlanır. Yaşlanmaya bağlı süreçte ise finansal işlevlerde, hesaplamada veya evinin mali işlerinde nadiren hatalar yapar.

Bildikleri günlük işleri yapmada zorluk

Alzheimer hastaları rutinde yaptıkları günlük işlerini yapmakta, bildikleri bir yere gitmekte, evlerinin yolunu bulmakta zorlanabilir. Alışveriş listesini hazırlayamaz veya çok iyi bildikleri bir oyunun kurallarını hatırlayamayabilir. Yaşlanmaya bağlı dönemde ise kişiler bazen yeni aldıkları fırın gibi aleti çalıştırma veya televizyon dizisini kaydederek tekrar seyretme gibi daha kompleks işlerde hatalar yapabilir.

Zamanı ve bulunduğu mekânı karıştırma

Alzheimer hastaları gün, mevsim ve zamanı karıştırır. Bazen buldukları ortamı hatta kendi evlerini tanıyamaz, oraya nasıl geldiklerini sorarlar. Yaşlanmaya bağlı unutkanlıkta ise haftanın hangi günü olduğunu karıştırıp sonra ipuçları ile hatırlar.

Görsel algılamada zorluk yaşama

Bazı Alzheimer hastalarında gördüğünü algılamakta zorluk olabilir. Bu nedenle okuma-yazmada zorluk, bazen yürürken denge kaybı gelişebilir. Ayrıca bazı durumlarda mesafeyi ayarlamakta, renklerin ayrımını yapmakta zorluk gelişmesi nedeniyle özellikle araba kullanmayı beceremezler. Yaşlanmaya bağlı durumlarda ise kişinin katarakt gibi göze bağlı sağlık sorunu var ise görme bozuklukları görülür.  

Konuşma ve yazmada zorlanma

Alzheimer hastaları bir sohbete katılmak ve konuşmayı takip etmekte zorlanır. Konuşurken aniden durup ne söyleyeceklerini unutur veya söylediklerini tekrar etmeye başlar. Kelime bulmakta, eşyaların ismini bulmakta zorluk çeker, yanlış kelimeler ile isimlendirir. Yaşa bağlı süreçlerde ise bazen doğru kelimeyi bulmakta zorluk olabilir.

Eşyaların yerini bulmakta zorluk

Alzheimer hastaları eşyaları alışılmadık yerlere koyup daha sonra o yeri hatırlayamaz. Birlikte yaşadıkları kişileri eşyalarını çalmakla suçlayabilir. Yaşa bağlı unutkanlıkta nadiren eşyalarını koydukları yerleri unutsalar da daha sonra arayarak bulabilir.

Karar vermede zorluk

Özellikle hastalığın ilerleyen dönemlerinde hastalar işle ilgili karar verme-muhakeme yeteneğinde zorluk yaşar. Mali işlerini planlayamaz. Banyo yapma, el yıkama gibi öz bakımları ilgili işlevlerinde bozulma olur. Yaşa bağlı unutkanlık döneminde bazen yanlış kararlar vererek hatalar yapabilir ancak daha sonra bunu çözebilir.

Sosyal aktivitelerden ve işyerinden uzak durma 

Alzheimer hastaları konuşmaya dahil olup konuyu takip edemediklerinden dolayı sosyal aktivitelerden, eskiden yaptığı hobi ve aktivitelerden kaçınır. Yaşa bağlı süreçte ise bazen isteksizliğe bağlı ailevi ve sosyal olaylara katılmama olabilir. 

Kişilik ve duygulanımda değişiklikler 

Alzheimer hastalığı olan bireylerde şüphecilik, akıllarının kolaylıkla karışması, depresyon, endişe-korku hali gelişebilir. Güvenli alanlarından çıktıklarında, ev yaşamında nedeni olmaksızın, kolaylıkla sinirli-üzgün ruh haline geçebilir. Yaşlanmaya bağlı dönemde ise kişilerin bazı işlerini yapmakta kendilerine özgü yöntemleri olup, bu rutinleri bozulduğunda kızgınlık-huzursuzluk yaşayabilir.

Unutkanlığınız bu nedenlerden olabilir!

Yaşlanmanın dışında vitamin eksiklikleri, hormonal bozukluklar gibi birçok nedenle bilişsel bozukluklar gelişebilir. Kişilerde var olan unutkanlığın Alzheimer hastalığı mı veya diğer nedenlere mi bağlı olup olmadığı mutlaka araştırılmalıdır. Eğer unutkanlık nedeni Alzheimer hastalığı ve bunama nedenlerine bağlı değilse diğer tedavi edilebilir unutkanlık nedenleri göz önünde bulundurularak kişinin yaşam kalitesi düzeltilebilir. Eğer bulgular Alzheimer hastalığına bağlı ise erken evrede tedavi başlanması, hastalık sürecinin yavaşlatılması, hasta ve aile bireylerinin gelecek dönemleri ile ilgili plan, yaşamlarını düzenlemeleri açısından önem taşımaktadır.