Kemik İliği Nakli Nedir?

Kemik İliği Nakli Nedir?
65 / 100

Kemik iliği nakli; ciddi bir kan, immün sistem ya da genetik hastalık veya kanser tedavi seçeneklerinden biridir. Hastalığın tür ve hastanın genel durumuna göre kemik iliği nakli farklılaşır.

Prof. Dr. Ali Uğur Ural

Hematoloji ve Kemik İliği Nakli Uzmanı

Kemik iliği nakli işlemi; kemik iliği, kök hücre, hematopoetik kök hücre nakli gibi çeşitli terimlerle tanımlanır. Bu terimlerin hepsi, kanı oluşturan ana hücrelerin kemik iliğini yenilemek üzere nakledilmesini veya yüksek dozda kemoterapinin etkisinden korunmak üzere saklanması ya da sonra kullanılmasını içerir.

Bulaşıcı, kan, aktif viral ve kronik hastalığı bulunmayan sağlıklı bireylerin yapacağı kök hücre bağışı ile lösemi, lenfoma, multiple myeloma gibi kan hastalıklarının tedavisi sağlanabilir.

Başka bir kişiden yapılacak (allojeneik) kök hücre naklinde verici olarak öncelikle kardeşler uygunluk açısından taranır. Uygun verici olmadığı takdirde akraba dışı vericilerin araştırılmasına başlanır. Bununla ilgili en önemli kuruluş Sağlık Bakanlığı ve Türk Kızılay iş birliği ile yürütülen TÜRKÖK’tür. Kan kök hücre bağışçısı olmak isteyen 18-50 yaş aralığındaki tüm sağlıklı kişilerin 5ml kan vererek ve doku tip tayinlerinin yapılarak, bu listeye dâhil olmaları mümkün olur. Verilerin sisteme girilmesinden sonra herhangi bir zamanda, dünyanın herhangi bir yerinden bu verilere uygun kemik iliğine ihtiyaç duyulabilir. Böyle ihtiyaç duyulduğunda vericiye haber verilerek, hala gönüllü olup olmadığı sorulur, yanıt olumlu ise nakil işlemi gerçekleştirilir.

Hastalık türüne göre nakil çeşidi değişir…

Allojeneik Kemik İliği Nakli: Kemik iliği hastaya uygun bir kişiden alınır. Herhangi bir hastalık kemik iliğini tuttuğu, çalışmadığı veya anormal hücre ürettiği zaman başka bir kişiden kemik iliği nakli etkin tedavi yöntemi olabilir. Kardeş, akraba veya akraba dışı yabancı gönüllüler burada verici olabilir. Alıcı ve verici arasında kan grubu uyumu gerekmez ancak doku antijenlerine moleküler düzeyde bakılarak tam uyum aranır.

Otolog Kemik İliği Nakli: Kişinin sağlam olan kendi kemik iliği kullanılır. Lenf kanseri, multiple myeloma veya bazı diğer kanser tiplerinde, daha yüksek dozda kemoterapi kullanımına imkân sağlamak üzere daha önce alınıp saklanan kemik iliği, kemoterapiden sonra hastaya tekrar geri verilir. Böylece sağlam kemik iliği, yüksek dozda kemoterapinin etkisinden korunmuş olur.

Her hastalık için naklin yapılacağı dönem farklı

Her hastalık için kemik iliği naklinin yapılacağı ideal dönem farklıdır. Kötü risk faktörlerinin var olduğu akut lösemilerde hastalık kontrol altına alınır-alınmaz, birçok lenf kanserinde hastalık tekrarı sonrası sağlanan ikinci hastalık kontrolünde, multipl myeloma da ise hastalık kontrolü sağlandıktan hemen sonra nakil yapılması gerekir. Ancak bu durumlar kök hücre vericisinin bulunması, naklin tipi, hastalık kontrolünün derecesi, risk faktörleri, hastanın genel durumu gibi faktörlerden de etkilenir. En uygun nakil zamanı ve tipi nakil ekibince kararlaştırılıp hasta ile paylaşılır, görebileceği fayda, oluşabilecek riskler de hastaya izah edilir.

Hastanın genel durumu kemik iliği nakli için yaştan daha önemli

Kemik iliği nakli yapılması için kabul edilen genel yaş sınırlamaları bulunur. Ancak hastanın genel durumu yaştan daha önemli bir faktördür. Yaşı uygun olsa da hayati organların görev bozuklukları nedeniyle nakil olamayan hastalar olduğu gibi, özellikle otolog nakil adaylarında yaş önemli engel teşkil etmeyebilir. Nakil öncesi hazırlama kemoterapisi sonrası hastaya verilen kök hücrelerin yeşerip, yeterli düzeyde kan yapabilir duruma gelmesi, nakil başarısı için şarttır. Bu dönem naklin tipi, uygulanan hazırlama rejimi, verilen kök hücrelerin kalitesi, sayısı ve hastanın durumuna göre değişiklik göstermekle birlikte genellikle 10-20 gün civarındadır. Nakil ünitesinde kalma süresi ortalama 2-4 hafta kadardır. Kemik iliği nakli için uygulanan hazırlama tedavisinin içeriğine göre nakil sonrası hastanın çocuk sahibi olma imkânı olmayabilir. Bu konu, nakilden önce nakil doktoru tarafından hasta ile paylaşılır ve sperm veya yumurta saklama gibi olasılıklar hakkında bilgi verilir.

Nakil kadar takip süreci de oldukça önemli 

Kemik iliği naklinde, nakil sonrası takip nakil süreci de önemlidir. Kök hücre nakli yapılan hastaların uzun yıllar takip edilmesi gerekir. Özellikle enfeksiyonlar ve verilen kök hücrelerin alıcı vücudunun bazı organlarını yabancı bilip buna karşı reaksiyon geliştirmeleri ön plana geçer. Bu nedenle, bahsedilen enfeksiyonlara karşı korunmak ve doku reddi problemleri ile mücadele için taburcu olduktan sonra uygun bir yaşantı biçimi kadar, verilen ilaçların çok düzenli kullanılması, doktorun belirlediği uygun aralıklarla hastanın kontrolü çok önemlidir.

YORUMLAR

Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yukarıdaki form aracılığıyla siz yapabilirsiniz.