Çocuğum Şaşı mı

Çocukların yüzde 4’ünde görülebilen ve ebeveynleri endişelendiren “Şaşılık “ hastalığında ilk üç ay çok önemli. Bu sürede düzelmeyen şaşılık kalıcı olabilir.

Op. Dr. Ahmet Şah Kolan
Op. Dr. K. Didem Pehlivan
Op. Dr. Aslı Değer

Çocuğum şaşı mı acaba, ebeveynlerin cevabını merak ettiği sorusudur. Ailelerin bu konuda dikkatli olmaları konusunda uyarıyor; çocuğun göz sağlığı için mutlaka rutin kontrollerini yaptırılmalıdır.

u kısa bir dönem öncesine aile büyükleri tarafından ‘ Biraz büyüsün geçer’ açıklamasıyla zamana bırakılırdı. Halbuki bebeğin ilk üç ayında teşhisin konması tedavi açısından çok önemli.

“KÜÇÜK BİR DENEY İLE ÇOCUĞUNUZU TEST EDİN”
Op. Dr. Ahmet Şah KOLAN; Gözlerin paralel bakmamasına şaşılık denir. Kayma sürekli veya gelip geçici şekilde olabileceği gibi sürekli tek göz veya dönüşümlü iki göz de kayabilir. Çocukların yüzde 4’ünde gözlenebilen şaşılık üç aylıkken düzelebilir ya da kalıcı olabilir. Kalıtımsallık söz konusu olsa da birçok hastanın hiçbir akrabasında gözlenmeyebilir.

Şaşılık 2 gruba ayrılır:
• Gözü hareket ettiren kaslarda felç görülen,
• Tüm bakış yönlerinde kaymanın aynı olduğu,kas felçi olmayan şaşılık tipi
Kas felçli tip, daha çok erişkinlerde görülürken, felç olmayan tip 6 yaşın altındaki çocuklarda gözlenir.
Çocuğunuzun şaşılık problemi olup olmadığını anlamak için; bebek 3 aylıkken bir nesneyi yüzünden 20 cm uzağa tutarak yavaşça sağdan sola hareket ettirin. Bebeğiniz nesneyi  izlerken gözleri uyumlu hareket ediyorsa şaşı değildir.
Çocukluk şaşılıklarındaki sebepler; aileden kalıtsal geçiş, ateşli hastalıklar, kafa travmaları, zeka gerilikleri, göz kaslarında doğumsal anormallikler görmeyi bozan göz hastalıkları ( katarakt, göz tümörü gibi ) gözlük gerektiren kırma kusurları olabilir. Erişkinlerde ise diabet, arterioskleroz, travmalar, bazı göz hastalıkları şaşılık nedenidir.

“RUTİN GÖZ KONTROLLERİNİ YAPTIRIN”
Op. Dr. Ahmet Şah Kolan çocukların göz sağlığı ile ilgili ebeveynlere düşen görevleri şöyle sıralıyor:
– Bebeğinizi veya çocuğunuzu erken dönmelerde, bir problemi olmasa bile göz muayenesinden geçirmek ilk korunma yöntemidir. Tüm bebeklerin mutlaka yeni doğan çağında, bir yaşında, üç yaşında ve okul öncesi dönemde rutin kontrollerinin yapılması gerekir.
– Çocuklarda gözde sulanma ve sık enfeksiyon ile belirtileri varsa bu göz yaşı kanalları ile ilgili bir sorunu belli eder.

Bilgisayar Kullanırken  Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar
-Bulunulan ortamın ışığı iyi ayarlanmalıdır. Doğru ışık şartlarında bilgisayar başında bulunulursa belirli bir süre sonra baş ağrısı ve göz ağrısı şikayetleri ortaya çıkabilir.
-Çalışırken en az bir saat aralıklarda 15 dakika gözler dinlendirilmeli özellikle çocuklara ekran karşısında çalışırken 10 dakikada 1-2 dakikalık mola vermesi önerilmelidir.
-Ekran göz hizasında ve sandalye, masa buna göre ayarlanmalıdır. Eğer çocuk doğru pozisyonda ekrana bakmazsa baş, boyun ağrıları oluşur, gözleri çok daha çabuk yorulur. Çocuğun ekrana bakış açısı düz bakıştan 10-20 dereceden açı yapmayacak şekilde olmalıdır.
-Çocuğun ekrana bakma mesafesi 45 cm altında olmamalıdır.

ÇOCUĞUNUZU DİKKATLİ İZLEYİN VE DİNLEYİN
-Çocuğunuz çok yakından televizyon seyretme ihtiyacı hissediyorsa,
-Bilgisayarda çalışırken sürekli göz sulanması ve yorulduğundan bahsediyorsa,
-Kitap okurken veya ders çalışırken çok yakın mesafeyi kullanıyorsa,
-Dikkat gerektiren işlerde sürekli dikkati dağılıp yorulduğunu söylüyorsa,
-Kelimelerin okurken veya yazarken karıştığını söylüyorsa,
-Özellikle okurken sıkıldığını ifade ediyorsa.
Kırma kusuru veya başka bir göz hastalığının belirtisi olabilir. Mutlaka bir göz doktoruna başvurulmasında fayda vardır.

ŞAŞIILIK NEDEN ORTAYA ÇIKAR?
Op. Dr. K. Didem Pehlivan: Şaşılıkta gözlerin kaymasına yol açan gerçek neden hala tam olarak bilinememektedir. Gözün hareketleri 6 kas ile gerçekleşir. Her gözde iki kas gözü içe ve dışa çekerken, diğer 4 kas gözün yukarı, aşağı ve dönme hareketlerini sağlar. Her iki gözün hedefe düzgün bakabilmesi için, tüm kasların diğer gözde de aynı işi yapan kaslarla dengede olması ve birlikte çalışması gereklidir.
Şaşılıklar, bazen karşıdan bakıldığında kolayca fark edilebilirken bir kısmı özel muayene yöntemleri ile ortaya çıkabilir. Gizli şaşılık olarak tanımlanan hastalar özellikle gözleri yorucu uğraşlar ( bilgisayar, T.V., okuma gibi ) sırasında göz yorgunluğu, baş ağrısı, çift görme, görme bulanıklığı, okuma zorluğundan yakınırlar. Şaşılıkta göz tembelliği sıklıkla görülür. Kas felçi olan şaşılıklarda ise çift görme vardır ve rahatsız edicidir. Bu hastalarda felçli olan kasın çalıştığı yönde gözde hareket kısıtlılığı saptanır.Göz kaslarını hareketlerini kontrol eden beyin, organik problemi olan çocuklarda genellikle şaşılığa rastlanır. Katarakt yada göz yaralanması gibi bir gözde görmeyi çok azaltan durumlarda da uzun süre sonra şaşılık gelişebilir. Şaşılığın en önemli belirtisi gözde kaymadır. Kayma parlak bir gün ışığında ortaya çıkabilir. Bazen de çocuğun gözlerini düzgün tutabilmek için kendisine bir baş pozisyonu geliştirdiği gözlenir. Derinlik hissinin kaybı şikayet olarak karşımıza çıkabilir. Erişkinlerde gelişen şaşılıkta en sık çift görme şikayetine rastlanır.

”BEBEKLERDE YALANCI VE GERÇEK ŞAŞILIĞIN AYRIMI ZORDUR”
Op. Dr. K. Didem PEHLİVAN: Çocuklar yeni doğduğunda ve okul öncesi çağlarında çocuk doktoru ve göz doktorları tarafından olası göz sorunları açısından muayene edilmelidir. Özellikle ailede şaşılık veya görme tembelliği varsa, bu muayene çok daha önem kazanır. Bebeklerde çoğunlukla kayıyormuş gibi görünen göz (yalancı şaşılık) ile gerçek şaşılık arasında ayırım yapabilmek zordur. Yalancı içe şaşılık, basık burun kökü olan ve göz kapaklarının iç kısmında deri kalıntıları (epikantal kalıntılar) olan çocuklarda veya iki göz arası mesafesinin dar ve gözlerin derinde olduğu durumlarda, yana bakış pozisyonlarında gözlerin içe kaydığından şüphelenilen durumdur. Çocuk büyüdükçe burun kökü gelişir, büyür, deri kıvrımları gerilir ve normal görünüm kazanır. İki göz arasındaki mesafenin fazla olması veya gözlerin öne çıkık olması da yalancı dışa şaşılık sebebidir.

Tedavi:
Şaşılık tedavisinde çoğu zaman bir süreç söz konusudur. Bu süreçte göz doktoru ve ailenin işbirliği önemlidir. Gözlük camları, prizmalar, göz damlaları, göz eksersizleri, kontakt lensler, göz kapaları ve şaşılık ameliyatları uygulanan tedavilerdir.
En sık rastlanan şaşılık tipleri İÇE KAYMA ve DIŞA KAYMA hakkında Op. Dr. Aslı DEĞER’in görüşlerini aldık.

“ÇOCUKLARDA EN ÇOK GÖRÜLEN ŞAŞILIK :İÇE KAYMA”
Op. Dr. Aslı DEĞER: Çocuklarda en sık görülen şaşılık tipidir. Büyük oranda içe şaşılık şeklinde olup, hipermetropla birliktedir. Burada bilinmesi gereken en önemli nokta, göz kaydığı için görmenin bozuk olmadığı, tam tersine hipermetropinin yani görme bozukluğunun gözün içe kaymasına yani şaşılığa yol açtığıdır. Hipermetroplar uzaktaki cisimleri iyi görebilmek için uyum yaparlar. Uyum gözleri içe çeker. Hipermetropinin gözlükle tam düzeltilebilmesi sonucu, şaşılık tam iyileşebilir. İçe şaşılıklı çocuklarda kayma, eğer sürekli olarak tek gözde ise o gözdeki hipermetropi derecesi, diğer gözden (kaymayan gözden) genellikle daha yüksektir ve kayan gözün görme düzeyi kaymayan gözden daha düşüktür. Şaşılıklarda ana amaç, bozuk olan görmeyi gözlüklerle düzeltmektir. Bazı şaşılıklar, sadece gözlük takmakla düzelebilirler. Bu tip içe şaşılıklarda, gözlük çıkarıldığında göz içe kayar, gözlük takıldığında ise kayma tamamen düzelir. Bazı şaşılıklarda ise gözlük takmakla şaşılık tümüyle düzelmez, gözlüğe rağmen göz kaymaya devam eder. Bu tür şaşılıklarda kaymanın tamamen düzeltilmesi için ameliyat gerekli olmaktadır.

“ARASIRA ORTAYA ÇIKAN ŞAŞILIK:DIŞA KAYMA”
Op. Dr. Aslı Değer: Dışa Kayma ise uzaktaki nesnelere bakarken meydana gelir. Ara sıra ortaya çıkan ve devamlı olan tipleri vardır. Bu tip şaşılıklarda öncelikle miyopi ve astigmatizma tam düzeltilir. Tedavide amaç; içe kaymanın tam tersine gözü dışa çeken kasın yapışma yerinin geriletilerek zayıflatılması ve içe çeken kasın kısaltılarak kuvvetlendirilmesi prensibine dayanır.