Gebelikte Diyabet

Gebelik nedeni ile oluşabilecek sorunların başında diyabet gelir. Normal seyreden gebeliklerde dahi anne adayında ortaya çıkan bazı değişiklikler, anne ve bebeğin yaşamını tehdit edebilir.

Prof. Dr. H. Hüsrev Hatemi

Uzm. Dr. Türker Ateş

Gebelik öncesinde, vücudun  temel fonksiyonları ile düşüklere ve sakat bebek doğumuna neden olabilen virütik hastalıklar açısından kontrolden geçmek hayati önem taşır.

Gebelik ve diabet konusu ; gebelikte ortaya çıkan diyabet (gestasyonel diyabet) ve diyabetik gebe  (pregastasyonel diyabet) olmak üzere başlıca iki çerçevede ele alınmakta olup , bu sayıda yalnızca gestasyonel diyabet üzerinde durulacaktır.

Gebelik nedeni ile oluşan sorunların başında gelen diyabeti basitçe ifade edecek olursak; Diabetes Mellitus ( şeker hastalığı) insülin salgılanması ve/veya insülinin etkisindeki yetersizlik nedeni ile ortaya çıkan, gıdalarla alınan karbonhidrat, yağ ve protein kullanımındaki bozukluktur. Gestasyonel diyabet, gebelik öncesinde belirti vermeyen ancak gebelikle birlikte aşikar hale gelen diyabet olarak tanımlanabilir.

Gebelikte ilk üç ayın bitiminden itibaren oluşan hormonel değişiklikler sonucu vücutta, kan şekeri seviyelerinden birinci dereceden sorumlu olan insüline karşı direnç gelişir. Bu direnç artışında, gebelikte yüksek miktarda salgılanan hormonlar – HPL ( Human plasental laktojen),  östrojen, progesteron, prolaktin,kortizol ve büyüme hormonu – rol oynar. Sıklığı %1  ile 4 arasında değişen gestasyonel diyabet gebelik sona erdikten sonra çoğu vakada ortadan kaybolur. Vakaların bir kısmı ise glukoz kullanımı bozuk veya diyabetik olarak hayatlarına devam eder.  Özetle vakaların yaklaşık 50’si takip eden yıllarda diyabetik olacaklardır.

Tanısal yaklaşım anne adayının risk sınıflanmasına göre yapılır, anne adayları kabaca düşük ve yüksek riskli olmak üzere iki grup olarak ele alınır.

Düşük riskli gebeler

Ailede diyabet öyküsü olması 25 yaşından küçük olmak , normal kiloya sahip olmak ,önceki gebeliklerinde herhangi bir sorun yaşamamış olmak.

Yüksek riski gebeler

Ailede diyabet varlığı,ileri yaş, şişmanlık önceki gebeliklerinde diyabet tespit edilmiş olmak, tekrarlayan düşük öyküsü varlığı sakat ve / veya iri bebek( 4000 gramın üzerinde ) doğurmuş olmak.

Ne Yapmalı ?

Tüm anne adayları risk grubuna bakılmaksızın gebeliklerinin 24-28. haftalarında gestasyonel diyabet için tarama yaptırmalıdırlar. Bu tarama testi, günün herhangi bir saatinde gebenin aç olup olmadığına bakılmaksızın 50 gram glukoz verilerek yapılır. Glukoz alımından bir saat sonra ölçülen kan şekeri 140 mg/dl altında ise normal kabul edilir, 140 mg/dl’nin üzerinde ise 3 saatlik glukoz yükleme testi (OGTT) uygulanır, 200 mg/dl’nin üzerinde ise gastasyonel diyabet tanısı konur. Yükleme testi çoğunlukla ; en az 3 gün serbest karbonhidratla beslenme sonrası , 100 gram glukoz verilerek , açlık ve izleyen 3 saat boyunca saat başı kan örnekleri alınarak uygulanır. Bu konuda Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Amerikan diyabet Cemiyeti (ADA) ‘nın tanı kriterleri farklı olup aşağıda tablo halinde sunulmuştur. Gebe daha önce bahsedilen yüksek risk grubuna dahilse 24. haftadan önce de tarama testi yapılabilir, – bu gruba tarama testi yerine doğrudan yükleme testide uygulanması mümkündür. Yine, yüksek risk grubuna dahil olan gebenin 28. hafta glukoz yükleme testi normal ise 30-32. haftalarda test tekrarlanabilir.

Tedavi ve İzlem

Gestasyonel diyabet tedavisi öncelikle tıbbi beslenme tedavisidir. Diyetin kabaca yüzde 50-55’i karbonhidrat , yüzde 30’u yağ, yüzde 20’si proteinden oluşmalıdır. Alınması gereken günlük laori miktarı gebelik öncesi ideal kiloya göre hesaplanır ve ortalama kilo başına 25-35 kcal’dir.

Hastaların bu dönemde demir ve kalsiyum ihtiyaçları karşılanmalı , hastalar günlük aktivitelerine devam etmeli, egzersiz ve yürüyüşler ile kilo vermeye çalışılmalıdır. Diyet ve egzersiz ile kan şekerleri hedef düzeyde tutulamıyorsa insülin tedavisine geçilmelidir.

Hedef kan şekeri düzeyleri

Açlık                                60-100 mg/dl

1.saat tokluk                    100-140mg/dl

2.saat tokluk                    100-120mg/dl

Gece                                 80-100mg/dl

Doğum eylemi esnasında  60-100mg/dl

HbA1C                            >%6