Gaza Maruz Kalanlar

Uzun süre biber gazına maruz kalanlar solunum yetmezliği riskine karşı mutlaka solunum testi yaptırmalı. Gaz solisyonu uzun dönem kullanımında hiçbir sağlık sorunu olmayan insanlarda dahi solunum yetmezliğine ve ölüme neden olabiliyor. Ayrıca gaz solisyonu fişeğinin yakından ateşlenmesi çok tehlikeli; ciddi yanıklar ve alerjik reaksiyon ortaya çıkarıyor.

Doç. Dr. Hikmet Fırat
Türk Toraks Derneği Genel Sekreteri 

Gaza maruz kalan solunum sistemi, kardiyovasküler sistem, göz, deri üstünde ne gibi etkilere sahip? Emniyet Müdürlüğü’nün Türk Tabipler Birliği’ne yaptığı açıklamaya göre eylemlerde OC ve CS gazı kullanılıyor… İşte yanıtları:

Solunum sistemi üstünde: CS’e bağlı olarak burun akıntısı, hapşırma, öksürme, nefes darlığı, akciğer ödemi, tüm gazlara bağlı farenjit, trakeit ve astım atağı.

Kardiyovasküler sistem üstünde: CS’e bağlı hipertansiyon, tüm gazlara bağlı kalp yetmezliği ve beyin kanaması.

Göz üstünde: OC’ye bağlı göz yaşarması, yanma, ağrı, kornea ödemi ve göz ülserleri.

Deri üstünde: CS’e bağlı kızarıklık, şişlik, yanma, bül (deride kabarcık) ve tüm gazlara bağlı cilt hastalığı olanların bulgularının ağırlaşması.

Sindirim sistemi üstünde: CS’e bağlı tükrük artışı, karaciğer hasarı, tüm gazlara bağlı yutkunma güçlüğü ve ağrılı yutkunma.

Sinir sistemi üstünde: Tüm gazlara bağlı ajitasyon, anksiyete, histerik reaksiyon, panik atak gibi etkileri var.

Kalıcı etkileri var mı?

* Göz yaşartan gazların uzun dönemde kalıcı etkileri var mı?

Gözlerde katarakt, glokom; ayrıca akciğerde astım ve onun bir alt grubu olan RADS (Reaktif  Havayolu Disfonksiyonu Sendromu), alerjik dermatit, mutajenik ve karsinojenik etkiler çalışmalarda gösterilmiştir.

* Göz yaşartan gazlar öldürücü müdür?

Göz yaşartan gazların ölüme yol açma mekanizması üst solunum yolu ödemi, astımı tetikleme, solunum yetmezliği ve akciğer ödemine yol açmalarıyla açıklanmaktadır. Aslında göz yaşartan gaz maruziyetinin hemen sonrasında gözlenen ölümlerden bu gazların sorumlu tutulması bilimsel verilerle uyumludur. Bunun yanında gaz bombalarının bireylere çarpmasıyla organ kaybından (göz gibi…) kafa travmasına uzanan ölümcül süreçler yaşanmaktadır.

Korunma yolları nelerdir?

* Solunum sistemi biber gazından nasıl korunur?
En etkili yöntem gaz maskesi kullanımıdır. Toz maskelerinin gaz uygulamalarında yararı bulunmamaktadır. Yarı yarıya sirke ve sudan oluşan sıvıya batırılmış bandana, mendil veya örtüyle ağız veya burunu kapatmanın kimyasal ajanlara karşı etkili koruma sağladığı belirtilmektedir.
Bu etkinin göz yaşartan gazlardan daha az asidik olan sirke tarafından sağlandığı ileri sürülmektedir. Bandana veya örtünün sadece suyla ıslatılması da önerilmektedir. Ağız ve burunu ıslak örtüyle kapama kişinin rüzgara karşı yer değiştirmesi veya daha yüksek bir zemine çıkarak çöken gazdan uzaklaşması için geçici önlemlerdir.
Limon suyu ile de bandananın ıslatılarak ağzı ve burunu kapamak ta öneriler arasındadır. Ancak bu uygulamalar bireysel deneyimlerdir. Bireylerin yanlarında maske yoksa gömleklerinin içindeki henüz gazla kontamine olmamış havayı solumaları önerilir ve bu da zaman kazandırır.

* Gazlardan gözleri korumak için ne yapılmalıdır?
Kontakt lensler kesinlikle takılmamalıdır. Eğer gaz maruziyeti olduysa lensler hemen atılmalıdır. Yüzücü gözlükleri kullanışlıdır ancak gözlüklerin çerçevesi kenarından göze asidik gaz sızmasını engellemek için düzenlenmiş olmalıdır. Laborant gözlükleri de düşünülebilir. Gazlı ortamda gözlerin sıkça kırpılması zararlı etkenin hızla uzaklaşmasına yarar. Gözleri yıkamakta su da kullanılabilir.

* Cildin zarar görmesi nasıl engellenir?
Bireylere öncelikle vücutlarının büyük bölümünü kapatacak şekilde giyinmeleri önerilir. Yedek giysi hızla dekontaminasyon için uygundur. Antiasitli solüsyon cilt için de uygundur. CS maruziyetinde cildi suyla yıkamak cilt bulgularını alevlendirebileceği için hafif alkali solüsyonlar çoktandır önerilmektedir . Bu solüsyon yüzde 6 sodyum bikarbonat, yüzde 3 sodyum karbonat, ve yüzde 1 benzalkonium klorid içerebilir. Diğer antiasitli karışım ve süt gibi bazik sıvıların kontamine alanlara uygulanması da bu durumda geçerli olabilir. Cilde sürülecek vazelin, mineral yağlar, yağ-bazlı güneş kremi ve nemlendiriciler kimyasal maddeleri cilde hapis edeceği için sakıncalıdır. Sağlık kurumlarında gazlara bağlı kontakt dermatitlere kortizonlu kremler ve kaşıntıya karşı ilaçlar (antihistaminik içeren gibi…) önerilmektedir.

DİKKAT! Muayene 1 ay içinde tekrarlanmalı

Gaza maruz kalanlardan sağlık durumu acil olanlar, hastanede acil tıp kurallarına göre izlenmelidir. Genel olarak muayene solunum sistemini, kalp-damar sistemini, göz, cilt ve kulak-burun boğaz sistemlerini içermeli ve 1 ay içinde tekrarlanmalıdır. Solunum sistemi muayenesinde fizik muayene, solunum fonksiyon testleri, akciğer grafisi, oksijen satürasyonu en temel incelemelerdir.