Kolonoskopi ile Yakalanan Hastalıklar

Kolonoskopi özellikle 50 yaş üstü bireylerde altın standart olarak kabul edilen bir tarama yöntemidir. Çünkü günümüzde sindirim sistemi sağlığını korumak, sadece konforlu bir yaşam için değil, aynı zamanda hayatı tehdit edebilecek hastalıkların erken teşhisi için de büyük önem taşıyor.

Prof. Dr. Yaşar Çolak

Gastroenteroloji Uzmanı

Kolonoskopi, kalın bağırsak (kolon) ve rektumun detaylı bir şekilde incelenmesine olanak tanıyan, tanı koyma ve erken müdahalede kritik rol oynayan bir işlemdir. Kolonoskopi sadece şikayet olduğunda değil hiçbir belirti yokken de koruyucu sağlık taraması amacıyla yapılmalıdır

Kolonoskopi Nedir?

Kolonoskopi, uzun ve esnek bir tüp olan kolonoskop kullanılarak kalın bağırsağın iç yüzeyinin görüntülenmesi işlemidir. Bu sırada bağırsak duvarları ayrıntılı şekilde incelenir, gerekirse biyopsi alınır veya küçük müdahaleler yapılabilir. İşlem genellikle hafif sedasyon altında gerçekleştirilir, böylece hasta konforu en üst düzeyde tutulur.

Kolonoskopi sayesinde bağırsakta gizli ilerleyen hastalıklar erken evrede tespit edilebilir, bu da hastalığın tedavi sürecini hem kolaylaştırır hem de başarı oranını artırır.

Kolonoskopi ile Tespit Edilebilen Başlıca Hastalıklar

1. Polipler

Kolonoskopide en sık karşılaşılan bulgulardan biri poliplerdir. Polipler, bağırsak duvarında oluşan küçük, genellikle iyi huylu doku büyümeleridir. Ancak bazı polip türleri zamanla kansere dönüşebilir.

Polipler her zaman kötü huylu değildir. Ancak bazı tipleri (özellikle adenomatöz polipler) ilerleyen yıllarda kolon kanserine zemin hazırlayabilir. Bu nedenle kolonoskopi sırasında tespit edilen poliplerin çıkarılması büyük önem taşır.

2. Kolorektal Kanser

Kolorektal kanser, kalın bağırsağın (kolon) veya rektumun iç yüzeyindeki hücrelerin kontrolsüz şekilde çoğalmasıyla oluşur. Dünya genelinde en sık görülen ve en çok ölüme yol açan kanser türleri arasında yer alır. Özellikle erken evrede gelişen kolorektal kanserler uzun bir süre boyunca hiçbir belirti vermeyebilir. Bu da hastalığın gizli ilerlemesine neden olur.

Kolonoskopi, bu noktada hayat kurtarıcı bir rol üstlenir.
İşlem sırasında henüz kansere dönüşmemiş polipler saptanıp çıkarılabilir. Eğer bir tümör oluşmuşsa, erken evrede tespit edilmesi sayesinde tedavi şansı büyük oranda artar. Erken evrede tanı konan kolorektal kanserlerde 5 yıllık sağ kalım oranı yüzde 90’ın üzerindedir.

Kolon kanseri taramalarını ihmal etmek, fark edilmeden ilerleyen bir hastalığın ağır sonuçlar doğurmasına zemin hazırlar. Oysa kolonoskopi ile birçok hastalık daha oluşmadan önlenebilir.

Özellikle 50 yaş ve üzerindeki bireylerin, hiçbir şikayetleri olmasa dahi, kolonoskopi taramasından geçmeleri önerilir.

3. Divertiküler Hastalık

Divertiküler hastalık, kalın bağırsakta küçük kese şeklinde çıkıntıların oluşmasıyla karakterizedir. Bu küçük cepler, bağırsak duvarının zayıfladığı bölgelerde zamanla gelişir. Genellikle yaşla birlikte görülme sıklığı artar; 60 yaşın üzerindeki bireylerin yaklaşık üçte birinde divertiküller bulunur.

Çoğu zaman divertiküller belirti vermez ve rutin kolonoskopiler sırasında tesadüfen saptanır. Ancak bazı durumlarda, bu keseleşmeler iltihaplanarak divertikülit adı verilen ağrılı bir tabloya yol açabilir. Divertikülit; karın sol alt kısmında şiddetli ağrı, ateş, mide bulantısı ve bağırsak alışkanlıklarında değişiklik gibi belirtilerle kendini gösterebilir.

Kolonoskopi sayesinde:

• Divertiküllerin varlığı tespit edilir
• Bağırsaktaki iltihaplanma veya daralma gibi komplikasyonlar erken dönemde fark edilir
• İleriye dönük koruyucu tedavi planlaması yapılabilir

Divertiküler hastalığın yönetiminde yüksek lifli diyet, sıvı alımının artırılması ve gerektiğinde antibiyotik tedavisi önemli rol oynar. Şiddetli olgularda cerrahi müdahale gerekebilir.

4. İnflamatuvar Bağırsak Hastalıkları (IBH)

İnflamatuvar Bağırsak Hastalıkları (IBH); kalın bağırsağın ve bazen de ince bağırsağın kronik iltihaplanmasıyla karakterize edilen ciddi hastalık grubudur. Bu grup içinde en yaygın iki hastalık:

• Ülseratif kolit: Kalın bağırsağın iç yüzeyinde yüzeysel ülserlere ve sürekli inflamasyona neden olur.
• Crohn hastalığı: Sindirim sisteminin herhangi bir bölümünü etkileyebilir ve inflamasyon daha derin tabakalara yayılabilir.

Her iki hastalık da;

• Karın ağrısı
• Kronik ishal
• Dışkıda kan
• Kilo kaybı
• Genel halsizlik gibi şikayetlerle kendini gösterebilir.

Kolonoskopi, bu hastalıkların tanısında kritik bir adımdır. İşlem sırasında bağırsak duvarında:

• Yaygın kızarıklık
• Ülser oluşumları
• Daralma veya yara izleri
  gibi bulgular gözlemlenerek tanı konur. Ayrıca alınan biyopsiler hastalığın evresini ve şiddetini belirlemeye yardımcı olur.

İnflamatuvar bağırsak hastalıklarının sadece hastalık dönemlerinde değil, remisyonda (hastalık sakinleştiğinde) da kolonoskopi ile izlenmesi gerektir.

Ülseratif kolit veya Crohn hastalığında düzenli kolonoskopi kontrolleri, bağırsakta kanser gelişimini erken evrede saptamak için hayati önemdedir.

Erken müdahale sayesinde yaşam kalitesi korunabilir ve hastalığın komplikasyonları azaltılabilir.

5. İrritabl Bağırsak Sendromu (IBS) Ayırıcı Tanısı

İrritabl Bağırsak Sendromu (IBS), sindirim sisteminde yapısal bir bozukluk olmamasına rağmen çeşitli şikayetlere neden olan fonksiyonel bir hastalıktır. Karın ağrısı, şişkinlik, ishal ya da kabızlık gibi belirtilerle kendini gösterir. Ancak IBS tanısı, başka ciddi hastalıkların dışlanmasıyla konur; yani “organik” bir neden olmadığından emin olunması gerekir.

Kolonoskopi, burada ayırıcı tanıda kritik bir rol oynar.
Çünkü IBS ile benzer belirtiler veren ancak yapısal değişiklikler oluşturan başka hastalıklar da vardır — örneğin ülseratif kolit, Crohn hastalığı veya kolon kanseri gibi.

Kolonoskopi sayesinde:

• Bağırsakta inflamasyon, ülser, polip veya tümör gibi bulguların olup olmadığı net bir şekilde ortaya konur.
• Eğer bağırsakta herhangi bir organik hastalık bulgusu saptanmazsa, IBS tanısı daha güvenle konabilir.

Özellikle 45 yaş üstü bireylerde ve kilo kaybı, kanlı dışkılama gibi “alarm belirtileri” olan hastalarda mutlaka kolonoskopi yapılması gerekir.

IBS masum bir tablo gibi görünse de altta başka bir hastalığı atlamamak için detaylı bir değerlendirme şarttır.

6. Bağırsak Enfeksiyonları

Tekrarlayan ya da uzun süren ishal vakalarında, basit gıda zehirlenmeleri dışında daha ciddi bir enfeksiyonun varlığı akla gelmelidir. Bazı bakteri, virüs veya parazit enfeksiyonları, bağırsakta yapısal değişikliklere neden olabilir.

Özellikle:

• Antibiyotik kullanımı sonrası gelişen bakteriyel enfeksiyonlar,
• Kronik dizanteri vakalarına yol açabilen paraziter enfeksiyonlar,
• Viral gastroenteritler, bağırsak duvarında iltihaplanmaya sebep olabilir.

Kolonoskopi ile bağırsakta:

• Ödem, ülser, nekroz gibi değişiklikler doğrudan gözlemlenebilir.
• Gerekirse enfekte bölgeden biyopsi alınarak kesin tanı sağlanır.

Bu yaklaşım sayesinde enfeksiyonun tipi belirlenir ve hedefe yönelik antibiyotik veya antiviral tedavi başlanır.

7. Anormal Kanamalar

Makattan kan gelmesi, toplumda çoğu zaman basur (hemoroid) gibi basit nedenlere bağlansa da, altta yatan ciddi hastalıkların belirtisi de olabilir.
Özellikle kırmızı veya koyu renkli (melena) dışkılamalar, bağırsaklarda ciddi kanama kaynaklarının varlığına işaret edebilir.

Kolonoskopi bu tür kanamalarda:

• Bağırsak yüzeyinde ülser, polip, divertikül veya tümör gibi kanama odaklarını tespit etmeye yarar.
• Gerekirse kanama bölgesinde müdahale (kanama durdurma işlemleri) de kolonoskopi sırasında yapılabilir.

Anormal kanama vakalarında zamanında yapılan bir kolonoskopi, sadece tanı koymakla kalmaz, aynı zamanda hayatı tehdit eden komplikasyonların da önüne geçilmesini sağlar.

Kolonoskopi Ne Zaman Yaptırılmalı?

• 50 yaşını aşan herkes, hiçbir şikâyeti olmasa bile kolonoskopi ile tarama yaptırmalıdır.
• Ailede kolon kanseri öyküsü varsa, taramaya daha erken başlanmalıdır (genellikle 40 yaşında veya riskli bireylerde daha erken).
• Dışkıda gizli kan tespiti, açıklanamayan kilo kaybı, uzun süren ishal veya kabızlık durumlarında kolonoskopi gereklidir.

Kolonoskopi korkulacak bir işlem değil, tam tersine hayat kurtarıcı bir adımdır.

Özellikle erken evrede saptanan hastalıklar sayesinde tedavi şansı büyük oranda artıyor. Korkmak yerine tarama bilincini güçlendirmek gerekiyor.

Unutmayın, erken tanı hayat kurtarır!