Farkındalığı Fark Etmek

Farkındalığı fark sırrı mutluluk, sakinlik, odaklanma, başarı ya da daha nice güzel gerçekleşmenin gerçekleşmesidir. Aslında, Mevlana’dan önce ‘Bugün kendini ziyaret ettin mi?’ sorusuyla, bugünün araştırmacıları da ‘mindfulness’ konseptiyle aynı noktada birleşiyor: kişi birikimi vardığı anda mutluluk yakalar…

Suzi Amado

Klinik Psikolog 

Farkındalığı fark etmek ile kişi deneyimini yargılamaz, deneyime saygı ve merakla yaklaşma.

Modern yaşam birlikteliği tatminsizliği getirdikçe mutluluk arayan insanlar da sayıları çoğaldı. Çoğu kimse için mutluluk ölçümü; maddi kazanç ve başarı ile aynı noktada kesişti. Ancak başarılı ve zengin birinin yine mutsuz olması psikoloji araştırmacılarını yeni arayışlara soktu. Bugünkü yapılandırmayı çözmeden önce Mevlana’nın sorusunun yanıtında buluşturmak: ‘Bugün kendini ziyaret ettin mi?’ yani kişi ancak ilkelerinin genişlediği vardığı ve gerçek anlamda mutlu ve başarılı olabilir ya da aslanın gerçekleşmeni sağlamayı başarabilir. Yapılan yapılarda ki; kişinin kendi kendini düzenli ziyaretinde, genelgenin merkezi varır, kendi olur, bu da huzur, odaklanma sorunu olmayan, öfkesini kontrol eden, hayatın daha kolay bir şekilde dağılması varan, hayatın kalitesinin artması, mutlu insan demektir…

Kendin olmak, kendin olabilmek için alan açmak…

Bir noktadan çok yoğunlaştığında yaşadığın deneyimin o anına bak… ‘ Ay ne kadar ilginç şimdi yine düşünmeye başladım… ‘ Bu da duygularınızı kontrol etmenizi, düşünce davranışlarında kaybolmamanızı sağlar…

Toplum bireylerinin yükünü hafifletir. O rolleri yapan kişinin özünden uzaklaştığında mutsuzlukla tanışır.

Farkındalık nedir?

Mindfulness insanın an be an deneyim, kendini yargılamadan, biri olduğu gibi kabul ederek mülkiyet halidir. Bu süreçte kendisine şefkatli ve cana yakındır. İç deneyime saygıyla, merakla ilgiyle ve yargılamadan görmek “mindful” olma halinin en önemli özellikleridir.

Mindfulness uygulamaları düzenli alıştırmalar ve meditasyon yaparak olabileceği gibi hayatın içine eritilen deneyimler şeklinde de yapılabilir.  Nefes genelde iyi bir başlangıç odağıdır. Kişi nefesine odaklanarak meditasyon yaparak ve iç dünyasındaki deneyimi gözlemleyerek uygulamaya başlayabilir. Günde iki dakikayla başlayıp ilk etapta 15 dakika sonra yarım saat ardından 40 dakikaya çıkarmak iyi bir fikirdir. Her gün beş dakika bile hayat kalitesini arttırır.

Hayatın içinde eriterek uygulamak ise bu kadar adım adım izlenebilen bir yol değil ama çok ödüllendirici bir deneyim. İş dünyasında yoğun çalışan insanlar sıklıkla zamansızlıktan bahseder. Her elektronik postayı yollamadan önce her telefonu açmadan önce aldıkları nefesi fark etmek o nefesin vücutlarında nasıl hareket ettiğinin farkında olmak iyi bir başlangıç olabilir.

Bu uygulama birkaç saniyeden fazla sürmediği için yoğun çalışan insanların günde defalarca yapabileceği ve çok faydalandıkları bir çalışmadır. Uzun vadede verimliliklerini ve odaklanmalarını da arttırır.

Olanı olduğu şekilde kabul etmek birçok zaman iyileşmenin ilk adımıdır. Sorun her ne olursa olsun insan olduğu yerden, durduğu noktadan iyileşmeye ve dönüşmeye başlar. Her ne yaşıyorsak o deneyime kendimizi yargılamadan, merakla, şefkatle, ilgiyle baktığımız zaman deneyimle aramıza bir mesafe girer. Bu mesafe bizim deneyimimize ve içinde olduğumuz duruma vereceğimiz tepkiyi belirleyebildiğimiz alandır. Mesela kişinin öfke kontrolüyle ilgili sorunu varsa ona şunu önerebiliriz.  “Öfken içinde yükselmeye başladığını fark ettiğinde birkaç derin nefes al ve bu duruma merakla yaklaş. Nefes almaya devam et ve bak öfken nasıl hareket ediyor o an ne oluyor. ‘Öfkeli olduğumun farkındayım’ diyebilirsin. Öfkeli olduğumun farkında olduğumun farkındayım diyerek öfkeyle arandaki mesafeyi açabilirsin. Nefes almaya devam et ve bak ne oluyor?” Bu yönergeler sırayla yavaş yavaş ve kişiye özelleştirerek verilir.  Kişi bunları yapınca öfkenin onu ele geçirmesini engeller ve düzenli mindfulness uygulayan kişi biraz destekle öfkesini kontrol etmeyi ve yapıcı bir şekilde ifade etmeyi öğrenir.

Birçok mindfulnes grubu klasik kuru üzüm deneyimiyle başlar. Bir kuru üzümü beş duyunuzla hissederek ve çok yavaş bir şekilde yersiniz.  Üzüme önce dokunursunuz. Dokusunu fark edersiniz. Renklerine bakarsınız renk tonlarındaki küçük farkları fark edersiniz. Işığa tuttuğunuzda görüntüde nasıl bir fark olduğuna bakarsınız. Koklarsınız, Sıktığınızda ya da elinizde oynadığınızda çıkardığı sesi duyarsınız ve önce dudağınıza sonra dilinize değdirerek yemeye başlarsınız. Yavaş yavaş tadını ve tadının an be an değişmesini fark ederek yersiniz. Bu süreç aşağı yukarı 20 dakika alır ve küçücük bir üzümün ne çok deneyim barındırabildiğine şaşarsınız.

Mindfulness kişiye ‘an’da olma becerisini kazandırır. Beş duyumuzla ve nefesimizle şimdi ve burada olmayı deneyimleriz. Herhangi bir şey yaparken durup etrafa ilk kez görüyormuş gibi merakla bakabiliriz. O an hangi renkleri şekilleri görüyoruz? İçimizde neler oluyor? Nefesimizi nasıl hareket ediyor? Ne hissediyoruz? Aklımızdan ne geçiyor? Ne duyuyoruz? Hangi kokuları alıyoruz?  Hava sıcak mı soğuk mu ılık mı? Kısaca o an orada olmak hangi deneyim setini içeriyor. Bu bir bakıma kendi iç dünyamıza yaptığımız bir ziyarettir. Kendimize bakma olanı olduğu gibi kabul etme deneyimimizdir. Gün içinde ara ara durup bunu yapmak merkezimizde kalmamızı sağlar, düşünce sarmallarına girmemizi engeller ve tepkilerimizi daha bilinçli ve farkında bir şekilde vermemizi sağlar. Yoğun çalıştığım zamanlarda bulaşık makinesi yerleştirirken bunu yaparım. Yerleştirmem biraz daha uzun sürer ama gün içinde kendime ayırdığım bir vakitte dönüşür rutin bir ev işi. Önerilebilecek başka bir rutin de işyerinde tuvalete giderken yanınıza telefon almamak ve “mindful” bir şekilde yürümek, o an orada olmayı o hareketi etmeyi her hücremizde hissetmek ve etrafa bir çocuğun gözleriyle ve heyecanıyla bakmak.