Anne Karnında Kalp Hastalığı Tanısı

Kalp hastalığı yetişkin, çocuk hatta anne karnındaki bebeklerde bile görülebilir. Tıptaki son gelişmeler minik kalplerin ”ses dalgaları” yardımıyla anne karnında incelenmesine olanak tanıyor.

Uz. Dr. Ümit Bilge Samanlı
Çocuk Kardiyolojisi Uzmanı

Kısacası doğumsal kalp hastalıklarının bebek henüz anne karnındayken tanısı mümkün.
“Fetal ekokardiyografi” anne karnındaki bebeğin kalbinin incelenmesiyle bebekte var olabilecek bir kalp hastalığı tanısının konulmasına yardımcı olur.

– Anne karnındaki çocuğun kalbi nasıl incelenir?
Yeni doğmuş bebeklerin kalbinin incelendiği ekokardiografi yöntemiyle anne karnındaki bebeklerin kalbindeki bir sorun da tespit edilebilir. Kulakla duyulamayacak dalga boyundaki ses dalgaları kullanan ultrason cihazları ve özel bilgisayar programları anne karnındaki bebeklerin kalp sağlığını belirlemektedir. Bu inceleme yöntemi “fetal ekokardiografi” olarak adlandırılır.

– Fetal ekokardiografi, karnımdaki bebeğe zarar verir mi?
Kulakla duyulamayacak ses dalgalarının, doğmamış bebeğe hiçbir zararı bulunmamaktadır. Bu yöntemi kullanan merkezlerde uzun yıllardır binlerce fetal ekokardiografi yapılmış ve tecrübeli uzmanlarca uygulanan yöntemin hiçbir yan etkisi olmadığı kabul edilmiştir.

– Fetal ekokardiografi hamileliğin hangi döneminden itibaren yapılabilir?
Anne karnının üzerinden yapılan fetal ekokardiografi ile genellikle 20’nci hafta ile 24’üncü hafta arasında iyi görüntü elde edilir. 18’inci haftadan itibaren de fikir edinmek mümkün olabilir. Ancak daha erken haftalarda bu yöntemle ayrıntılı ve güvenilir sonuç almak zorlaşmaktadır. Bir de doğuma yaklaştıkça -bebeğin çok irileşmesi ve leğen kemiğinin içine doğru ilerlemesi nedeniyle-  bu görüntüleme işleminde güçlüklerle karşılaşılabilmektedir.

– Fetal ekokardiografik inceleme ne kadar sürer?
İşlem yaklaşık yarım ile bir saat arasında sürebilir. Ekranda görüntü oluşturulabilmesini olumsuz etkileyen çeşitli nedenler bu süreyi uzatır. Örneğin; bebeğin rahim içindeki duruş şekli, bebeği çevreleyen sıvının çok az veya çok fazla olması, bebeğin yaşı, ikiz veya üçüz gebeliklerin varlığı gibi.

– Fetal ekokardiografi ile bütün kalp hastalıkları tanınabilir mi?
Doğduktan sonra hayatı tehdit edebilecek bütün kalp hastalıkları prensip olarak tanınabilir. Kalbin boşluklarının ve giren-çıkan bütün damarların normal yapıda olduğu, dört adet kapağın sağlamlığı, kalbin “büyük odacıkları” arasında büyük bir delik olup olmadığı gibi konular rahatlıkla görülebilmektedir.

– Fetal ekokardiografinin yanılma payı var mıdır?
Her işlemde olduğu gibi bu işlemde de küçük bir yanılma payı vardır. Görüntü almayı güçleştiren ve inceleme süresini uzatan nedenler, yanılmaya da yol açabilir. Ancak “hayatı tehdit eden kalp yapı bozuklukları”  -anadamarların yanlış bölmelerden çıkması veya kapakların tıkalı olması- gibi sorunlarda yanılma payı çok düşüktür. Doğumdan sonra acil kalp operasyonu gerektiren hastalıklar fetal ekokardiografi ile güvenilir bir şekilde tanınabilir. Ancak küçük delikler ve kapaklardaki hafif bozuklukların belirlenememesi mümkündür.

– Bebeğin kalbi anne karnında normal olsa bile doğumdan sonra yeniden incelenmeli midir?

Anne karnındaki bir bebeğin kalbi, doğumdan sonraki ilk nefesi takip eden dakikalarda ve saatlerde bazı değişiklikler geçireceği için doğumdan sonra tekrar incelenmelidir. Çünkü ihtiyaç kalmayan bazı kalp-dışı gereksiz damarlar tıkanır; o zamana kadar kalp içinde “küçük odacıklar arasında” açık durumda olan delik de kapanır. Burada belki biraz kafa karıştırıcı olan nokta, bu değişikliklerin doğmadan önce gerçekleşmesi halinde fetusun hayatının tehlikeye girmesidir. Yani, doğumdan önce gerekli olan yapı, doğumdan sonra aynen devam ederse “doğumsal kalp hastalığı” haline dönüşür. İşte fetal ekokardiografide yanılma payını arttıran bir nokta da buradan kaynaklanır. Bu dolaşım sistemi değişikliklerinin sağlıklı bir şekilde gerçekleşip gerçekleşmeyeceğini doğumdan önce tahmin etmek mümkün olmamaktadır. Bu nedenle, doğumdan sonra da bebeğin kalbi bir kez daha, yeniden incelenmelidir ki gerekli fizyolojik değişimleri tamamlamış olduğu belirlensin.

– Hangi durumlarda doktorlar fetal ekokardiografiyi gerekli görür?
Anne karnındaki bebeğin kalbini doğrudan veya dolaylı olarak etkileyen bu sebepler üç grupta toplanır:

Anne ile ilgili olan sebepler: Gebelikte geçirilmiş çeşitli bulaşıcı hastalıklar, kansızlık, şeker hastalığı, tansiyon yüksekliği, bazı bağ dokusu hastalıkları(örneğin lupus) ve bazı hormonal hastalıklar…

Bebekle ilgili olan sebepler: Bebekte amniosentez  (bebeği çevreleyen sıvıdan örnek alınması) sonucunda kromozomlarla ilgili bir bozukluk belirlenmesi veya ayrıntılı ultrasonda kalp dışı yapısal bir bozukluk görülmesi (örneğin böbrek, parmakların yapısı, yüz ve boyun görünümü veya bağırsaklarla ilgili) veya bebeğin kalp hızında yavaşlama veya hızlanma şeklinde bozukluklar…

Aile ile ilgili olanlar: Sülalede doğumsal kalp anomalisi hikayesi bulunması.

– Doğmamış bebekte kalp hastalığı varsa, anne karnında iken ameliyat yapılabilir mi?

Henüz hayır. Bazı Batı ülkelerinde bu konuda bazı denemeler oldu ise de sonuçlar henüz yüz güldürücü değildir.

-Fetal ekokardiografi anne ve bebeğine ne gibi yararlar sağlar?

Bebekte bir kalp sorunu varsa, bunun ne olduğunu önceden bilmek açısından çok büyük yararları vardır. Bebeğin sağlıksız bir kalple doğacağından haberdar olmak, daha doğum odasında tedavinin başlamasına olanak sağlar. Bu durumlarda günler değil, saatler bile çok önemlidir. İşlem doğrudan aileyi ilgilendirmektedir. Doğacak bebeğin kalbinin sağlıklı olduğunu bilerek güven ve huzurla gebeliğe sürdürebilmenin rahatlığını da sağlamaktadır.