Ateş Nedir?

Bir çocuğun ateşini değerlendirirken, ateşin yüksekliğinden çok çocuğun genel durumu yol gösterici olmalıdır. Ateşin ne kadar yüksek olduğu, hastalığın ağırlığının bir göstergesi değildir.

Uzm. Dr. Ece ASLAN

Çocuk Sağlığı Ve Hastalıkları Uzm.

Ateş vücut ısısının günlük oynamalarının üzerine çıkması olarak kullanılan bir belirtidir.

Neden Olur?
Enfeksiyonlar ateşin en sık nedenlerinden birisi olmakla birlikte enfeksiyon dışı çeşitli durumlarda da (inflamatuar, neoplastik ve bağışıklık sistemi hastalıkları) ateş yükselebilir.

Bir hastalık mıdır?
Ateş kendi başına bir hastalık değildir, çocuk hastalıklarında özellikle de enfeksiyonlarda görülen bir bulgudur ve hastalıkla mücadelenin bir göstergesidir

Bir bebeğin veya çocuğun ateşi herhangi bir nedenden bağımsız olarak yükselir mi?
Çocuğunuz size her zaman alıştığınızdan sıcak geliyorsa, ısısını ölçerek tam bir ölçüm yapmanız gerekebilir. Çünkü cildinin sıcak olması her zaman ateşi olduğunu göstermez. Çocuklarda vücut ısısı erişkinlerden daha yüksektir. Her çocuğun vücut ısısı kendine özgüdür ve gün içinde değişkenlik gösterir. O nedenle ateşi doğru değerlendirebilmek için çocuğun kendine özgü vücut sıcaklığını bilmek gerekir. Çocuğun vücut ısısı yaş, hastalıklar, aktivite, günün değişik zamanları, çevre ısısı ve giysilerine bağlı olarak değişiklik gösterir. Ancak hastalıkta gördüğümüz ateş seviyesine erişmez.

Kaç derecenin üzeri, bebek ve çocuklar için “ateş var” anlamına gelir?
Makattan yapılan ölçümlerde 38 derece üzeri, ağızdan 37.5 , koltuk altından 37.2, kulaktan 38 derecenin üstündeki değerler ateş olarak kabul edilmelidir.

Hangi sıcaklık, “Ateş var ama paniğe kapılmaya gerek yok”, hangisi “En kısa zamanda doktora gidilmesi şart” demektir?
Ateşli bir çocuğu değerlendirirken, ateşin yüksekliğinden çok çocuğun genel durumu yol gösterici olmalıdır. Ateşin ne kadar yüksek olduğu, hastalığın ağırlığının bir göstergesi değildir. Çocuklarda ateşin en sık nedeni olan basit viral enfeksiyonlar, 39-40 derece ateşe neden olabilir. Tam tersine, bazı ciddi hastalıklar da çok yüksek ateşe yol açmayabilir. Ancak 0-3 ay arası bebeklerde, normalin üstünde ölçülen bir vücut ısısı- değer kaç olursa olsun- hemen doktora ulaşmayı gerektirir. Daha büyük çocuklarda, çocuğun genel durumuna dikkat etmek gerekir. Eğer çocuk uyanık, aktif, oyun oynuyor, yiyip içebiliyor, rahat uyuyabiliyorsa ve  nefes almasında problem yoksa çok korkmaya gerek yoktur. Çoğu anne babanın ateşle birlikte aklına gelen havale geçirme olasılığı ise, ancak bazı ateşe hassas çocuklarda, ateşin ani yükselmesiyle görülmektedir.
•  Ateş özellikle 2 yaş altındaki bebeklerde görülüyorsa
•  Ateş bebek ve çocuklarda 40 C’nin üzerinde görülüyorsa
•  Bebek ve çocuklarda ağlama, inleme ve dokunulduğunda huzursuzlanma varsa
-.Bebek ememiyorsa
•  Ateşin yanında uyku eğilimi varsa
•  Ciltte mor döküntüler oluşuyorsa
•  Zor nefes alıp verme başlıyorsa
•  Yutkunma güçlüğü çekiliyorsa
•  Daha önce “havale” geçirmiş ise
•  Genel görünümünde kötülük varsa
•  Boyun kısmında sertleşme varsa
•  Devamlı kusma, diyare (ishal) oluyorsa

.-Ateş 3 günden uzun sürmüşse
EN KISA SÜREDE doktora başvurulmalıdır.

Ateş olması durumunda, doktora gitmeden önce ailelerin yapmaları gerekenler nelerdir?
Öncelikle, ateşin vücudun enfeksiyonla savaştığının bir göstergesi olduğunu bilerek hareket etmeliyiz. Çocuğun ateşini düşürmemiz enfeksiyonunu tedavi ettiğimiz anlamına gelmez. Sadece çocuğun daha iyi hissetmesini ve eğer ateşli havaleye yatkınlığı varsa havale geçirmesini engellememizi sağlar. Bu durumda, doktorun önereceği parasetamol veya ibufen grubu ateş düşürücüler kullanılabilir. Ateşli çocuğun, normalden fazla sıvı almasına, susuz kalmamasına dikkat etmek gerekir. Eğer ateş çok yüksek değilse ve çocuk kendini kötü hissetmiyorsa, ilaç vermeden önce üzeri soyulup ılık bir duş aldırılabilir. Bulunduğu oda serin tutulmalı, giysileri mümkün olduğunca ince ve pamuklu olmalıdır

Çok yüksek ateşi olmayan çocuğu doktora götürmeden önceki bekleme süresi ne olmalıdır?
3 aydan küçük bebeklerde görülen ateş hekim tarafından geciktirilmeden değerlendirilmelidir. Yeni doğan bebeklerde ise normalin altında olan vücut ısısı, yüksek ateş kadar önemlidir.
Eğer ateşle birlikte döküntüler belirdiyse, ateş 40 derece civarında ise ya da ateşi düşüremiyorsanız, ateşle birlikte uykuya eğilim, bilinç değişiklikleri varsa, eğer çocuk çok hastaysa veya açıklanamayan hastalık belirtileri varsa, eğer bir şey yemek istemiyor durmadan ağlıyorsa veya çok halsiz görünüyorsa ve eğer ateşli havale geçiriyorsa en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
Çocuğun ateşi 40 derecenin altında ise 24 saatten daha uzun sürerse ve ateşten başka hastalık belirtileri yoksa veya 48 saatten fazla sürerse ve ateş düşürücülerle bile düşmezse doktoru aranmalıdır.

Hangi hastalıklar çocuk ve bebeklerde ateş nedenidir?
 -Virüs veya bakterilerin yol açtığı enfeksiyonlar: Soğuk algınlığı, grip gibi enfeksiyonlar ateşin sık görülen nedenleridir. Soğuk algınlığında ilk 24 saat tek bulgu ateş olabilir, diğer belirtiler arkadan gelir. Anjin, orta kulak iltihabı, ishal, idrar yolu enfeksiyonu da ateşe yol açar. Nadiren zatürre, menenjit, tüberküloz gibi ciddi enfeksiyonlar da ateşin nedeni olarak saptanabilir.
 – Bazı aşılardan sonra ateş görülebilir, aşıyı yaparken doktorunuz sizi uyaracaktır.  Küçük bebekler, özellikle yenidoğanlar sıcak ortamlarda fazla giyimli olurlarsa, vücut ısılarını dengeleyemediklerinden ateşleri çıkacaktır.
-Diş çıkarma dönemleri

Israrla düşmeyen ateş en çok hangi hastalıkları düşündürür?
Romatizmal hastalıklar, bağışıklık sistemi hastalıkları,lösemi, lenfoma gibi hastalıklar ise uzun süren ateşlerde araştırılması gereken nedenlerdir
Ateşle ilgili olarak doğru bildiğimiz yanlışlar nelerdir? – Alkol ve sirke ile vücudu silmek
– Üşüyebilir korkusu ile giysilerini çıkartmamak ve daha çok giydirmek
– Çok sıcak veya çok soğuk içecekler vermek
– Soğuk duş aldırmak (ılık duş aldırmak gerekir)

 Ateşle ilgili bilinmeyenler veya az bilinenler nelerdir? 

 *Az ateşin sağlık açısından yararlı olduğu inanışı doğru mudur?
 Ateşin yükselmesiyle, vücut enfeksiyon etkeniyle daha iyi savaşabilmektedir. Ateşli çocukta hemen ateşi düşürmeye çalışmak gereksizdir. Eğer bir enfeksiyon nedeniyle ateş yükselmişse, ateşi düşürmek enfeksiyonu daha hızlı iyileştirmeyecek, nedeni ortadan kaldırmayacaktır. Ancak çocuk ateşli dönemde kendini kötü hissediyorsa, halsizse ateş düşürücü ilaçların yardımıyla kendini daha iyi hissedecektir. Bu durumda, doktorunuzun  önereceği parasetamol veya ibufen grubu ateş düşürücüler kullanılabilir.
Çocuklarda en çok hangi yaş grubunda ve hangi nedenlerle ateş görülür?
Ateş sıklıkla 2 yaş 5 yaş arası kreş çocuklarında olmak üzere her yaş grubunda görülür. Rotavirus, boğazda beta enfeksiyonu ve gribal enfeksiyonlar en sık nedenler arasındadır.

En korkutucu ateşli hastalıklar hangileridir?
Menenjit
Meningokoksemi
İshaller
Grip

Havale nedir ve neden olur? 
Vücut ısısının yükselmesine bağlı olarak beyin sisteminin etkilenmesi sonucu ortaya çıkan bilinç kaybı ile birlikte gözleri bir noktaya dikme, kasılma, ağzından köpük gelme, morarma,idrar kaçırma ve dışkı kaçırma gibi bulgulardan hepsini veya bir kaçını gösteren durumdur. Daha çok 6 ay ile 6 yaş arasındaki çocuklarda mikrobik infeksiyonlara bağlı ateş sırasında görülür. Bazı ailelerde ateşli havaleye yatkınlık olabilmektedir. 

*Havale geçiren çocuğa neler yapılmalıdır?

1-Ateş düşürülür. Bunun için
  -Havale geçiren vücudu soyulur
  -Parasetamol fitil uygulanır
  -Ilık su ile soğutma uygulanır
  -Daha önceden havale geçirdiği için rektal havale önleyici ilaç önerilmiş çocuklara bu ilaç uygulanır.
 2-Havale sırasında solunum yolarının açık tutulması sağlanmalıdır. Bunun için
    -Panik yapılmadan çocuk yatırılmalıdır
     -Kusma olursa başını yana çevirin
     -Dişlerinin arasın bir şey sokmaya çalışmayın
     -Çocuğun başından ayrılmayın
     -Havale durunca doktorunuzu haberdar edin ve önerilerine göre hareket edin, eğer havale uzarsa yanınızdakilerden acil tıbbı yardım için en yakın sağlık kuruluşundan yardım isteyin

Hangi tür ateş durumunda tedavi gerekir hangi tip ateş durumunda tedaviye gerek yoktur?
Hafif ateş yüksekliklerinde vücudun savunma sistemi daha iyi çalıştığından belli seviyelere kadar müsaade edilmelidir.
Koltukaltından ölçülen ateşlerde 37,8c nin(kulaktan 38c üzeri, rektal 38,5c üzeri ) üzerindeki ateşlerde tedavi gereklidir.
Ateş bir sonuçtur ve mutlaka nedeni araştırılıp gerekiyorsa tedavi edilmelidir.
Daha önce havale geçirmiş çocuklarda ateşi düşürmek için daha düşük ateşlerde tedavi verilebilir.

Günümüzde ateş tedavisinin en yaygın şekli hangisidir? 
Ateş düşürücüler(parasetamol,ibuprofen) verilir. Aspirin ise viral infeksiyon dışındaki nedenlerle oluşan ateşlerde kullanılabilir. Bunun dışında
-Çocuğun bulunduğu ortamın ısısı 21-22 c civarında olmalıdır
-Çocuğun  üzeri soyulur ve el ve ayakların sıcak tutulması sağlanır.
-Beslenme ve sıvı alımı desteklenmelidir
-Ilık su(29-32c) ile duş veya ıslatılmış bezlerle vücudun gövde kısmına kompres yapılabilir.